Verslag van de startmeeting (21/01)
Ervaringen en uitdagingen
De ervaringen binnen het maken van de link tussen immaterieel cultureel erfgoed (ICE) en toerisme zijn zeer verschillend, van grootschalige permanente initiatieven , over kleine, eerder gefragmenteerde projecten tot geen ervaring. Het maken van die link is niet eenvoudig. De zoektocht naar het creëren van een modern en dynamisch belevingsaspect, het tastbaar maken van ICE binnen de toeristische ontsluiting, om het op die manier dichter bij de mensen te brengen, is een hele uitdaging die nog niet voldoende uitgeklaard is. Niet alleen in België, maar ook wereldwijd.
Met de impact van het toerisme dient voorzichtig omgegaan te worden. Toerisme verandert iets aan ICE. De centrale vraag is hoe we dit op een verantwoorde manier kunnen doen en ermee omgaan. Het kan ICE immers een ‘boost’ geven in termen van zichtbaarheid en continuïteit. Dan laten we de economische impact nog buiten beschouwing. Wanneer de slinger doorslaat, komen we algauw in de sfeer van ‘disneyficatie’, ‘staging’, en ‘commodity’ terecht. Ontsluiting kan daarom ook niet losgekoppeld worden van de borging[1] van het erfgoed.
[1] Het ondernemen van actie zodat een praktijk rond ICE kan blijven voortbestaan en doorgegeven worden aan volgende generaties. Het ondernemen van actie kan veel elementen inhouden: documenteren, sensibiliseren, vormgeven van educatieve pakketten, het voeren van promotie,… (Doesselaere, sd). Op die manier kan borging dus ook gelinkt worden aan toeristische ontsluiting. Welk type actie ondernomen moet worden, is afhankelijk van wat de ICE praktijk net nodig heeft.
Op zoek naar een integrale benadering
De link tussen (on)roerend erfgoed en toerisme wordt, zoals verwacht, vaker gemaakt. Het hanteren van een integrale benadering, het kunnen behouden van de link met de andere soorten erfgoed bij de toeristische ontsluiting van ICE, is een belangrijk punt. Vanuit bezoekersstandpunt vervagen de grenzen tussen types erfgoed immers snel.
Het belang van gemeenschappelijke taal
Hoewel werd aangekaart dat ICE verschillende thema’s betreft, kwam de dimensie rond verhalen en narratieven meermaals aan bod. Deze elementen bieden immers een toegevoegde waarde voor het toeristisch product. Orale tradities en uitingen zijn één van de 5 domeinen van ICE of levend erfgoed zoals vooropgesteld door Unesco. Deze lading mag echter niet verward worden met ‘memory of the world’ of mondelinge geschiedenis. Eenzelfde spanningsveld kunnen we zien bij het hanteren van de term ‘authenticiteit’. Een concept dat, terecht, kritisch onder de loep genomen mag worden. Dit alles toont aan dat het uitklaren van essentiële concepten en begrippen een must is, zonder daarbij teniet te willen doen aan het enorme potentieel dat voorhanden ligt.
Bruggen slaan
Er zit nog heel wat ruimte tussen de velden van de toeristische en de erfgoedsector. Het vinden van een ‘common ground’, goede samenwerkingen en dit alles gebaseerd op een gemeenschappelijke taal rond het concept ICE, blijkt zeer belangrijk te zijn om goed uit de startblokken te kunnen schieten. Ook dit zal een niet te onderschatten resultaat van het onderzoek vormen. Het belang van intervisie en een lerend netwerk, waarbij cases en ervaringen uitgewisseld worden, kan dit faciliteren. Die goede samenwerkingen beperken zich echter niet tot beide sectoren. Coöperatie met en een meerwaarde vormen voor erfgoedgemeenschappen (tevens een containerbegrip, waarin allerhande ‘soorten’ gemeenschappen vervat zitten), bewoners, toeristische ondernemers en buurtwerkingen binnen de ontsluiting van ICE kunnen het geheel maken, of kraken in het geval er geen samenwerking of steun is. De doelgroepen van deze toeristische producten mogen dan ook niet beperkt blijven tot de bezoeker. Het kunnen beheren van en omgaan met verschillende belangen en partners maakt het proces daardoor complexer.
Een methodiek die werkt
Het project dient een methodiek af te leveren voor DMO’s en toeristische diensten die vooral praktisch en inzetbaar is. Die het brede onderwerp kan stroomlijnen zodat het toepasbaar is binnen specifieke situaties. Die partijen verenigt en hen door middel van tools en een stappenplan op een creatieve manier laat samenwerken om niet alleen het toeristisch aanbod, maar ook het ICE, over de verschillende domeinen heen, te identificeren, te analyseren, en uiteindelijk te versterken.
All things digital
Naast het uitklaren van de fundamenten die gepaard gaan bij de toeristische ontsluiting van ICE kwam ook het perspectief van digitalisatie aan bod. De zoektocht naar uniformiteit en implementatie van digitale dragers voor ICE binnen het toeristisch aanbod is vandaag de dag belangrijker dan ooit. Maar ook wanneer we klaar zijn om ons normale leven te hervatten, zal dit thema hoog op de agenda blijven staan. Denk maar aan het beheren van bezoekersstromen, het inzetten op digitale promotie, het verlagen van de drempel om, als buitenstaander, in contact te komen met een bepaalde ICE praktijk. Samen met deze nood, dringen zich tegelijkertijd ook enkele prangende vragen op: hoe verhouden de fysieke en online beleving zich tegenover mekaar? Wat zijn dan precies mogelijkheden rond hybride vormen van ontsluiting? En hoe zit het met de meerwaarde en de kosten hiervan? Ook dit is een perspectief dat we vanuit Thomas More, in samenwerking met de projectpartners, graag uitdokteren binnen het kader van een onderzoeksproject.
